Како жените на Балканот рекоа НЕ на сексуалното вознемирување

Во последниве недели, сè додека трае овој бран на балканската верзија на движењето #MeToo, се чини како регионот конечно да ги слушна сведочењата на сексуално злоставувани жени. Дали ова ни дава надеж дека овие простори, чија почва е натопена со мизогинија со векови, се подготвени да им веруваат на жените и да ја напуштат вообичаената шема на обвинување на жртвата за делото на сторителот?

Сведочењето на српската актерка Милена Радуловиќ за силувањето кое го доживеала како средношколка на часовите по глума предизвика лавина од нови признанија за сексуално злоставување. Веста, како пожар, се прошири преку границите, успевајќи да ја зголеми храброста кај девојчињата ширум Балканот, каде некои од нив одамна ги закопале своите искуства, чекајќи да излезат подобри времиња и да бидат споделени со јавноста. За само неколку дена, Босна и Херцеговина, Хрватска и Црна Гора беа преплавени со признанија од девојки кои го делеле искуството на Милена Радуловиќ.

Не само што е зачудувачка завидната храброст на девојките кои се одлучија да зборуваат во јавноста. Она што дава надеж е брзата реакција на институциите и академските институции за заштита на студентките и санкционирање на прекршителите. Академијата за драмски уметности и Академијата за ликовни уметности беа меѓу првите што јавно ги поканија студентките да пријават каква било форма на сексуално вознемирување. Од почетокот на #небарав кампања до денес, АДУ доби 27 пријави против нивните вработени, а некои се веќе суспендирани и отстранети од наставната програма.

По АДУ, падна Академијата за ликовни уметности, каде двајца поранешни и две сегашни студентки го опишаа воспоставениот образец на несоодветно однесување на одделни професори, кој вклучуваше сексистички коментари, допири, несоодветни покани за во ателје, кои биле проследени со повици за сексуални односи. Слични методи на омаловажување, критикување и конечно заплашување опишаа најмалку девет студентки на Факултетот за ветеринарна медицина, кои тоа го доживеаја од истиот професор, а кој по одекнувањето во медиумите беше отстранет од претходната позиција. Филозофскиот факултет во Загреб заработи и пет пријави, а на групата на Фејсбук „Не барав“ се споменуваат и Филозофскиот факултет во Задар и Правниот факултет во Сплит. (Досега се примени повеќе од 60 пријави за сексуално вознемирување и злоупотреба на факултети).

Дубровник, пак, деновиве го потресе афера во која полицискиот началник е осомничен за испраќање несоодветни пораки, несоодветни покани за состаноци и дискриминаторски однос кон жените. Судбината на обвинетиот полицаец е сеуште неизвесна, но сигурно е дека тој сепак ужива наклоност на локалната заедница која го организираше протестот за поддршка на обвинетиот. Граѓаните на Дубровник на тој начин покажаа, што е многу пати видено, практика на заштита на човек, чие сведочење автоматски се смета за поверодостојно од сведочењето на жртвата.

Вториот, од друга страна, е предмет на постојано испрашување, релативизација, па дури и негирање. Имаме можност да видиме еклатантен пример за вакво отфрлање на сведочењето на една жена на ХРТ, чиј врв одбива да го испита извештајот за сексуално злоставување поднесен од нивната новинарка против директорот на бизнисот, велејќи и да се обиде да го реши проблемот самостојно.

Врвот на неразбирањето на горливото прашање што ја потресе хрватската јавност покажа ректорот на Универзитетот во Загреб, Дамир Борас, кога игнорирајки го извештајот за сексуално вознемирување против еден од професорите во ФФЗГ, наместо санкционирање реши да му ја додели почесната титула професор емеритус.

Пријавите продолжуваат да пристигнуваат, се создаваат обрасци на Гугл за да се овозможи анонимно сведочење, се формираат работни групи, комитети и комисии за гонење на обвинетите за сексуално вознемирување, а се организираат обуки како за студенти така и за професори. Како домино, паѓаат еден по еден досега недопирливите претставници на моќта, кои конечно почнуваат да прават конкретни чекори кон борба против сеприсутната злоупотреба на положбите. Благодарение на диспропорцијата на моќта меѓу насилникот и жртвата, многумина од нив, барем досега, беа принудени да го прифатат вознемирувачкото и сексистичко однесување на авторитетите.

И покрај значителната јавна поддршка за жртвите, сепак коментарите на социјалните мрежи, изјавите на претседателот Милановиќ и недостатокот на реакција од некои претставници на институциите ја откриваат другата страна на инертниот систем. Искривување на границата помеѓу безопасен флерт и сексуално вознемирување, ублажување на страдањата на злоставувани жени, како и обвинување на жртвите за однесувањето што го доживеале, сè уште се дел од колективниот став на нацијата во врска со прашањето за сексуално вознемирување. Јавниот простор продолжува да биде извалкан со изјави кои очекуваат жените да преземат одговорност за провокативна облека, двосмислени сигнали до припадниците на спротивниот пол или амбициите што ги поттикнуваат преку креветот да стигнат на ласкавата позиција во која нивниот злоставувач со години уживал.

Сепак, сигурно е дека движењето „Не барав“ дава надеж дека жените од овие простори сепак конечно ќе го почувствуваат вкусот на правдата, и дека во иднина, на движењето на злоставувани жени нема да треба да му се дава името „Не барав“ бидејќи на сите ќе им биде јасно дека не доаѓа предвид да се обвинуваат жртвите за неправдите направени врз нив. Се чини дека е утврдена критична маса, значителен процент од населението кој недвосмислено ги поддржува жртвите, покажувајќи емпатија за нивното страдање. Меѓу нив се деканите на факултетот, кои веднаш им овозможија на жртвите да поднесат пријави анонимно и еден професор на Факултетот за ветеринарна медицина, кој им даде предност на сведочењата на студентките пред колега кој е висока позиција и ги достави нивните пријави.

Не смееме да заборавиме на неизмерната поддршка што жените ја најдоа меѓу себе. Споделувајќи сведоштва во група на Фејсбук, тие наидоа на разбирање и прифаќање кај оние чиишто животни приказни беа обележани на сличен начин, со што се најде емпатична средина во која нивните рани конечно може да почнат да се лекуваат.