8 март: Кратка историја на активизмот на жените
Првиот ден на жената беше одбележан во 1911 година, откако одлуката за тоа, една година порано, по предлог на Клара Цеткин, беше донесена од страна на Социјалистичката интернационала на жените на конференцијата во Копенхаген. Причините за потребата да се одбележи овој ден беа, дури и тогаш, длабоко во минатото, што беше дефинирано со маргинализација на жените и нивно класифицирање во вечна позиција на Другиот.
Свеста за ова се разви многу порано. Така, во 1848 година, во време обележано во Европа со „Пролетта на народот“ и прогресивните идеи, се одржа првата конференција за правата на жените во Соединетите Американски Држави. Долго време владееја бизарни тези, во смисла на последиците што можат да се појават во случај жените да изберат да се вклучат поактивно во општеството. Една од нив е онаа што ја претстави американскиот историчар Вилијам М. Џонстон во својата книга „Австрискиот ум“, нагласувајќи го верувањето дека девојчињата ќе станат ќелави од учењето и ќе ја изгубат витката форма. Оваа теза имаше за цел дополнително да ги одврати жените од школување, а со тоа и од социјална еманципација. Така, дури и професорите на медицинското училиште во Виена на почетокот на 20 век тврдеа дека е добро познат факт дека жените имаат помал мозок од мажите.
Ова во голема мера придонесе за отпорност на жените кон ваквите стандарди и создаде доминантно размислување. Така, беа основани разни женски здруженија, како во граѓанските рамки, така и во рамките на работничкото движење.
Во рамките на апсолутната и повеќекратната дискриминација, жените започнаа да ја поврзуваат борбата за промена на нивната позиција со борбата за работничките права, создавајќи силна врска помеѓу родовите и класните проблеми. Ова делумно се должеше на изразениот еманципаторски потенцијал што тој го носеше, пред се во смисла на Август Бебел и неговото дело Жените и социјализмот, во кое тој, меѓу другото, ја проблематизираше револуцијата во приватниот живот и борбата на жените за политички права.
Како главни инструменти во борбата за своите права, жените го искористија штрајкот, особено жените вработени во текстилната индустрија, каде тие го сочинуваа најголемиот дел од работната сила. Соодветно на тоа, темелите на женскиот активизам секако ги сочинуваат двата најпознати штрајкови. Штрајкот на текстилните работници во Њујорк во март 1857 година и штрајкот на текстилните работници во Лоренс во 1912 година, предводен од легендарната Елизабет Гурли Флин, стана познат како Штрајк со леб и рози кој сè уште е еден од најзначајните настани во историјата на работничкото движење.
Жените, исто така, се обидоа да ги искористат своите права преку синдикатите, во кои претежно машкото членство не прифаќаше лесно нови членки. И покрај тоа, Сузан Б. Ентони ја изјави главната цел на тогашните работници: „Придружете се на синдикатот, девојки, и заедно кажете Еднаква плата за еднаква работа!“
Некои од најпознатите синдикати организирани од жени произлегоа токму од штрајковите што жените ги започнаа уште во првата половина на 19 век. Имено, во 1834 година, 800 работници во мелницата Лоуел штрајкуваа за да ги намалат своите плати за 15%. Неколку години подоцна, поточно во 1874 година, избувна штрајк на работниците во работилницата за ткаење во Деузбори, спротивставувајќи се на намалување на платите за 10%. Штрајкот го водеше Ен Елис, која по штрајкот рече: „Жените започнаа битка која ќе ја продолжат.“ Особено значаен штрајк е штрајкот од 1888 година, во фабриката за кибрити Бирант и Меј. Во фабриката биле вработени 16-годишни девојчиња, кои морале да стојат на нозе за време на скоро 16 часа работа, а кога активистката Ени Бесант објавила напис за тоа наречен „Бело ропство во Лондон“, раководството ги отпуштило работниците кои разговарале со неа . Околу 1.400 работници тогаш престанаа да работат, маршираа низ улиците со денови во знак на протест против условите за работа, излегувајќи пред Собранието, создавајќи дополнителен притисок, кој на крајот вроди со плод бидејќи раководството на фабриката ги прифати работничките барања.
Како што веќе беше истакнато, овие штрајкови резултираа со формирање на синдикати. Така, по штрајкот во гореспоменатата фабрика за кибрити, беше формиран синдикат наречен Сојуз на работнички на натпревари. Околу исто време (1864) година, имигрантската работничка Кејт МекКујлан, која во тоа време имала само 19 години, заедно со Естер Киган и Сара МекКујлан, ја основаа Collar Laundry Union, првиот синдикат на жени во САД. И тој беше резултат на штрајк, од жени во перални кои работеа помеѓу 12 и 14 часот, со минимален надомест од 3 американски долари.
Во истиот период, инспирирана од развојот на синдикатите во Соединетите држави, во 1874 година Ема Патерсон во Велика Британија ја започна Women’s Protective and Provident League, со цел да се воспостави унија за секоја професија во која работат жените. До нејзината смрт, десет години подоцна, беа основани повеќе од 30 унии.
Влегувањето на жените во сферата на новинарството е исто така исклучително важно. Така, актерката и новинарка Маргерит Дуранд го започна феминистичкото списание „La Fronde“ во 1897 година, а во исто време на овие простори, Марија Јуриќ Загорка стана исклучително социјалнo активна, пред се како новинарка. Но, во 1903 година ги водеше и првите протести на жените, држејќи предавања за жените во политиката, солидарноста и потребата од првиот глас за жените. Така, таа ја надмина одредувачката рамка, создавајќи нови обрасци, во кои има простор за поактивна женска улога во општеството.
Посебен придонес во однос на развојот на женскиот активизам дадоа женските друштва, кои започнаа да се основаат на крајот на 19 век, меѓу кои можеби најважно беше Австриското општо здружение за жени, основано во 1883 година од страна на Роза Мајредер. Од друга страна, некои организации како што е Социјалната и политичка унија на жени (1903), предводена од Емелин Панкхурст, беа многу повоинствени и беа познати по граѓанска непослушност и директна акција. Од оваа организација произлезе движењето суфраже, во кое жените конечно станаа социјално видливи, надминувајќи го досега високиот идеал на домаќинството, како единствена функција на жените. Во Франција, малку подоцна, во 1904 година, беше основана Меѓународната унија на жени под раководство на Кери Шампан Кат.
Жените беа особено активни во антивоеното движење во пресрет на 1914 година. Покрај оние веќе познати како Роза Луксембург или Клара Цеткин, вреди да се спомене и суфражетката Алис Вилдон, на кого британската тајна служба поради нејзината антивоена политика и достави докази во кои ја обвинуваше дека планирала атентат врз тогашниот премиер Дејвид Лојд. Треба да се спомене и социјалистката и шефицата на филијалата на Сиетл на Американската унија против милитаризмот, Ана Луиз Стронг, која заврши на судење за антимилитаристичко домување.
Годишните напори во однос на правата на жените дадоа плод по завршувањето на Првата светска војна. Овие надежи се манифестираа пред се во Русија, каде жените имаа голема улога во соборувањето на царскиот режим, и откако се здобија со право на абортус и развод во новото уредување на болшевичката Русија, како и можноста за продолжување на образованието.
Додека многумина денес ќе кажат дека жените го постигнале најголемиот дел од она што го бараа во изминатите сто години и дека родовата дискриминација е скоро целосно потисната, ова е далеку од вистината.
Имено, ако земеме предвид дека во Саудиска Арабија постои апликација на Гугл која им овозможува на сопрузите да ги следат своите жени во секое време додека на активистите за правата на жените им се суди во истата земја, и ако знаеме дека во Индија сè уште е распространето верувањето дека менструацијата всушност значи истекувањето на „злобна крв“, додека само 10 проценти од жените имаат пристап до хигиенски влошки, тогаш можеме да тврдиме дека потребата за борба сè уште постои.
Од друга страна, во низа социјални ставови кон жените, ние сме многу близу до губење на правата што жените ги стекнаа со текот на годините на борба, како што е правото на абортус кое повторно во некои држави е доведено во прашање, со целосно лишување од неговиот здравствен елемент како и правото на жената да носи независни одлуки во своето тело. Доволно е да се осврнеме на случајот со 11-годишна жртва на силување во Аргентина, на која и беше забранет абортус, за да се осигураме дека конзервативните верувања не одат подалеку од 19-от век, но дека тие стануваат се повеќе досадни и раширени.
Ако ги земеме предвид сите факти кои се погоре наведени, што е само мал дел од она со што се соочуваме денес, тогаш можеме да заклучиме дека е многу потребно да се слави 8 март, не само како признание на минатите генерации жени за нивниот активизам, туку и како потреба да се спротивставиме на ограничувањата на работничките и политичките права со кои се соочуваат жените ширум светот денес. Затоа, според зборовите на Mother Jones, да бидеме hellraisers.
