Жените кои ја создадоа музиката за видео игрите

На 9 февруари, 2020 година, за првпат во 92-годишната историја на Оскарите,  жена диригираше со оркестарот. Несомнено значаен момент за жените во музиката. Но, тоа беше и голем момент за видео игрите. Еимер Ноуне, меѓу многубројните признанија, е и прославена, наградувана диригентка и композиторка за видео игри и филм. Тука таа ја преземаше диригентската палка и стоеше на говорницата што претходно им беше дадена само на мажи како Енио Мориконе, Андре Превин и Џонон Бери. Првата жена, на која првично и беше кажано дека фактот дека е жена ќе и го отежни патот  да стане диригент. Па, таа сигурно го докажа спротивното. Во ера кога музиката во видео игрите е фантастично сложена продукција, често со музичари во живо, па дури и со целосни оркестарски композиции, лесно е да се заборави дека помеѓу првите ноти на страницата, до големиот звук што излегува од вашиот PlayStation има широка меѓу-сцена која ги поврзува . Потребни ви се музичари и диригент кој ќе ги води. Потребен ви е некој да го протолкува и канализира духот на музиката. Потребна ви е Еимер Ноуне.

Музиката на видео игрите помина долг пат. Од рудиментираниот ракетен удар на компјутерскиот простор на Нолан Бушнел преку последователни генерации на конзоли, не само што овие саундтрaка станаа повеќеканални колоси со висока верност, нивното консумирање и критички дискурс пораснаа до зачудувачки размери. Албумите на компактни дискови, дигиталните излози на продавниците, па дури и на специјалното издание на винил се вообичаени. Оркестарските изведби на симфониски аранжмани на саундтракот на Легендата на Зелда, многуте концерти на Final Fantasy и сериите на Атлус ’Персона се масовни глобални настани. А сепак, само кога саундтракот навистина ќе им се допадне на критичарите или играчите, станува нешто достојно за дискусија, па дури и се поретко на луѓето што ги компонираат, оркестрираат и ги изведуваат овие често сложени саундтрака, им се оддава значење или пак се ставааат во фокусот на критичко истражување – освен ако не постигнат некаков статус на херој, како деценискиот композитор на Final Fantasy, Нобуу Уемацу. Но, долго пред Ноуне да дејствува како соничен психопомп за игри како Diablo 3 и Starcraft II, или да ја изработи и спроведе ауралната придружба за играчите на World of Warcraft‘ да се вратат низ темниот портал за да се спротивстават на Војниците на Драјнор, имаше и други жени кои работеа со сега навидум примитивни хардверски ограничувања на конзолите како Nintendo Entertainment System, градејќи ја основата на музиката за видео игри.Ноуне е важен композитор, музиката со видео игри е голема работа сега, а оркестрите се често вообичаени во игрите со големи буџети, но патот до денес започнува во Јапонија, во 80-тите години на минатиот век, во гигантските компании за игри како Capcom, Konami, Taito, Falcom , и така натаму.

Turn back time 

Во ова време и на овие места каде има жени композитори, честопати некои од оние кој најпрво беа вработени во тимовите за звук, ги поставија хармоничните темели на најтрајните франшизи на видео игри со нивните заразни звуци. Повеќето беа регрутирани веднаш по дипломирањето и започнаа да работат со опасно темпо, на хардвер и софтвер што во најдобар случај може да се опишат како груби но сепак византиски гледано од модерната перспектива. Жените како Манами Матсума ги компонираа триканалните мелодии и ефекти за десетици игри и легендарни 8-битни херои, како на пример самиот Blue Bomber, Mega Man. Нивната работа исполнуваше простории, а нивните саундтрака се преплетуваа едни со други во преполни аркади, поттикнувајќи овации од гејмерите. Саундтракот брзо стана клучен како и самите игри.

Една година за Ноќта на вештерките се облеков како Симон Белмонт и со денови ја свиркав мелодијата од „Vampire Killer. И покрај тоа што агресивните, ло-фај чип звуци (chiptunes) пренесени преку RF кабли склони кон дисторзија буквално ги збудалеа родителите (вклучително и мајка ми), тие сепак станаа популарни и кај децата, адолесцентите, и дефинитивно кај некои од возрасните, исто колку и хитот „Let’s Dance” на Дејвид Боуви.

Но, и покрај сиот свој труд и брилијантност, жените кои ги оживеаја овие игри на акустичната оска ретко го добиваат фокусот што го добиваат машките композитори на видео игри. Историјата на раниот развој на играта може да биде матна. Дали поради строго чувани тајни во големите корпорации, недостаток на интерес за документирање и одржување на архивите и рано (и сè уште неиздржано) верување дека игрите се несериозности и нивните саундтрака не се „вистинска“ музика, богатите истории генерално тешко се создаваат и одржуваат. Во овие рани денови, исто така беше вообичаено за луѓето кои работат на видео игри во Јапонија да имаат прекари, навидум да ги спречат обидите за кражби од ривалските компании.Поминаа неколку децении пред да дознаам дека Castlevania score не е создадена од страна на некој чие име е „Џејмс Банана“ (игра на британскиот композитор Jamesејмс Бернард, кој постигна многу хорор филмови „Хамер“, вклучително и Дракула од 1958 година), но всушност од две жени – Кинујо Јамашита и Сатое Терашима. Премногу е лесно овој пропуст во недостатокот на знаењето и свесноста  да се отфрли како лошо водење евиденција и пустошењето на времето. Видео игрите, историски и моментално, сè уште предоминантно се гледаат како домен на мажите.

Пресметка во индустријата што чека да се случи

Во истражувањето на индустријата за аудио-игри на GameSoundCon во 2017 година, жените композиторки и звучни дизајнерки сочинуваат само 12,7% од индустријата (заработувајки само 83% од износот кој го добиваат мажите на иста работна позиција). Ова е за 7% повеќе од пред само две години. Се чини дека нема слични истражувања во индустријата од 80-тите и 90-тите, а ако постојат, тогаш се чуваат зад затворени врати.  За секој час интервјуа со Нобуо Уемацу, легендарниот композитор на саундтракот на Final Fantasy цела денеценија, интервјуата со подеднакво легендарната Јоко Шимомура можат да се соберат во неколку минути. Бројот на зборови на нивните страници на Википедија е често пократок и од овој напис, додека оние на мажите се долги колку делата на Хомер. А, она што е познато за нивните кариери е доста често прикажано како да се само предавачи или љубители на видео игри. Институционалното и индустриското знаење што е изгубено во времето, поради небрежност или негрижење, е трагично. Можеби никогаш нема да добиеме целосно претстава за тоа какви биле првите денови на развојот на игрите или лични приказни за жените кои ги создале овие звуци. Но, и покрај тоа, нивната работа останува. Нивните композиции опстојуваат во сегашноста, а раните звучни тимови на големи јапонски развивачи на игри создадоа увид во чиптунската музика што сè уште се истражува, прифаќа и се шири и денес. Од резултатите на Харуми Фуџита и Junунко Тамија за Bionic Commando  до делото на Миеко Ишикава на „Ys I: Ancient Ys Vanished“, музиката на видео игрите денес е углед на занаетот на оваа авангарда на жени композитори. 21-от век бележи проширување на тоа кој прави игри, истото се децентрализираше од најголемите студија и се расцепка многу побрзо отколку порано. Повеќе луѓе прават игри, а многу од тие нови развивачи и независни креатори се враќаат во сеќавањата на сопственото детство и игрите што ги играле за да се инспирираат. Ретро играта и визуелната естетика веќе не се техничко ограничување, туку намерен избор – и со нив се појавија и саундтрака што се надоврзуваат на музичките основи првично конструирани од овие жени. Во 2014 година, Манами Матсума се приклучи на развојот на Shovel Knight. Тоа е ретро-стилски 2Д страничен лизгач, комплетен со чиптун саундтрак на Jејк Кауфман, композитор кој започна да прави ремикси на класични саундтрак игри.

И додека Матсума придонесе само со две нумери – “Flowers of Antimony” and “A Thousand Leagues Below” – и двете се неспорни хитови. Три години порано, Легендата за Зелда ја прослави својата 25-годишнина од постоењето, а како дел од прославата, Шигеру Мијамото заедно со оригиналниот композитор на Зелда, Коџи Кондо, му донесоа на светот симфониска серија со која се слави вкупниот број на саундтрака на Хирул. Заедно со нив, Еимер Ноун, која беше избрана не само да ги диригира саундтраците низ целиот свет, туку и да го води оркестрираното издание на албумот. Уште еден чекор, уште еден светилник. Водич за иднината на жените композитори и диригенти на овој простор.

Превод: Рушка Бабиќ